Πρώτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ: Διαρκής προσαρμογή και δεξιά μετατόπιση

Ανακοίνωση της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ.

Το πρώτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ κλείνει έναν δεκαετή περίπου κύκλο ενός μετωπικού εγχειρήματος στην αριστερά. Το ιδιόμορφο αριστερό μέτωπο που υπήρξε ο ΣΥΡΙΖΑ, μεταξύ δυνάμεων με διαφορετικές παραδόσεις αλλά και διαφορετική στρατηγική, δίνει τη θέση του σε ένα νέο κόμμα. Σε ένα ενιαίο κόμμα, που στα περισσότερα θυμίζει το ιδεολογικό, πολιτικό και οργανωτικό στίγμα της βασικής του δύναμης, του ΣΥΝ. Δεν έχουμε νέο κόμμα με μια νέα πολιτική στρατηγική ως ανασύνθεση ιστορικών ρευμάτων της αριστεράς. Δεν έχουμε ένα νέο κόμμα που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ...

αντιμνημονιακού αγώνα και της διεξόδου της χώρας. Δεν έχουμε δηλαδή μια νέα Αριστερά, του 21ου αιώνα, που αφομοίωσε κριτικά τις εμπειρίες του προηγούμενου αιώνα, ώστε να υπερβεί τα αστικά απαράβατα δόγματα που έφεραν τη χώρα στο σημείο μηδέν. Πέρα από την εκλογική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ μέσα στη γενικευμένη πολιτική αποσύνθεση και την κρίση εκπροσώπησης, ο νέος ΣΥΡΙΖΑ σε λίγα πράγματα διαφέρει από την ιδιόμορφη ευρωπαική και εκσυγχρονιστική ταυτότητα του παλιού ΣΥΝ.

Ο συστημισμός και ο ευρωπαϊσμός, οι δύο βασικοί πυλώνες του παλαιού ΣΥΝ, που έχουν καθορίσει την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ αυτά τα τρία χρόνια μέσα στην κρίση, παραμένουν οι πυλώνες και του νέου κόμματος. Οι θέσεις του συνεδρίου επικαιροποιούν αυτούς τους πυλώνες με την υιοθέτηση της «λαϊκής ριζοσπαστικής μεταπολίτευσης» που θα έρθει με (μια ακόμα) διαπραγμάτευση των μνημονιακών πολιτικών εντός ευρωζώνης. Η δαιμονοποίηση της συζήτησης για το ευρώ, υποκρύπτει την εδώ και δεκαετίες θέση της ευρωπαϊκής αριστεράς και σοσιαλδημοκρατίας υπέρ της ΕΕ και των μηχανισμών της, ακόμη κι αν απειλούν ανοικτά την εθνική και κοινωνική επιβίωση. Τότε, στην εποχή της «Ευρώπης των εργαζομένων», κυριαρχούσε ο κοσμοπολιτισμός απέναντι στον «εθνικισμό» και την «απομόνωση». Ο νέος ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί τη θέση για βαθμιαία επανίδρυση της Ε.Ε. μέσα από μια σχεδόν ταυτόχρονη αλλαγή συσχετισμών και αλλαγές κυβερνήσεων σε κάθε κράτος ξεχωριστά. Το πώς θα γίνει αυτό, δεν πρόκειται να το μάθουμε, όπως δεν το μάθαμε και στο παρελθόν.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη πολιτική γραμμή που να ορίζει στοιχειωδώς αντινεοφιλελεύθερη και αντιιμπεριαλιστική ρήξη τόσο με το εγχώριο αστικό σύστημα, όσο και με το διεθνές πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης (ΕΕ, ΝΑΤΟ, τραπεζίτες). Στην πραγματικότητα ο ΣΥΡΙΖΑ στοχεύοντας πάση θυσία στην κυβερνητική εξουσία, εκφωνεί μια συνέχεια πολιτικής εμφανιζόμενος σαν μια διαπραγματευόμενη περίπτωση διαχείρισης του συστήματος. Ο ιδιαίτερος αυτός ρόλος αντικειμενικά θα διευκολύνει μια νέα πολιτική αναμόρφωση που αποκαλείται μεταπολίτευση (ο καθείς διαλέγει κοσμητικό επίθετο), πάντα μέσα στα διεθνή και αστικά πλαίσια. Για τον κόσμο της εργασίας και για την πραγματική αριστερά, μια τέτοια μεταπολίτευση θα έχει αρνητικό πρόσημο, αν δεν στρώσει κιόλας τον δρόμο για την αποδοχή ακροδεξιών λύσεων. Είναι γνωστό και έχει αποδειχθεί στην πραγματική ζωή, ότι στην ΕΕ και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ενδιάμεσες πολιτικές σοσιαλδημοκρατικού τύπου, χωρίς «εθνική ανεξαρτησία», δεν μπορούν να υπάρξουν. Αν μπορούσαν, θα είχαν ήδη εκφραστεί από τον αστερισμό της κλασικής σοσιαλδημοκρατίας.

Συνέδριο χωρίς επώδυνους πολιτικούς απολογισμούς. Συνέδριο εκπομπής μηνυμάτων.

Το πρώτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ έγινε σε ένα ιστορικό πλαίσιο για την χώρα και την αριστερά. Με την Ευρωπαϊκή Ένωση στην πιο βαθιά της κρίση και με δεδομένα τα αδιέξοδά της, με τις χώρες του νότου να μπαίνουν όλο και πιο βαθιά στο σπιράλ της ύφεσης, με την μνημονιακή κυβέρνηση να μην πείθει για το φως στην άκρη του τούνελ, με τον ΣΥΡΙΖΑ σε θέση αναμονής κυβέρνησης. Μέσα σε λίγους μήνες οι εκτιμήσεις του Α. Τσίπρα για την άμεση κατάρρευση της κυβέρνησης Σαμαρά, που οδηγούσαν στην πολιτική του «ώριμου φρούτου», στην ανάθεση και στην παράλυση του κόσμου, κατάρρευσαν, όπως ακριβώς στην κυπριακή τραγωδία χρεοκόπησε η γραμμή της διαπραγμάτευσης εντός ευρωζώνης. Μέσα στο χρόνο τα δημοσκοπικά ποσοστά παρέμειναν κολλημμένα. Κυρίως, μέσα στο χρόνο είχαμε δύο επιστρατεύσεις σε Μετρό και καθηγητές και το γάντι της σύγκρουσης δεν σηκώθηκε. Το ίδιο και στην ΕΡΤ, όπου η ηγετική ομάδα ανέμενε από τον Κουβέλη να ρίξει την κυβέρνηση.

Η απογοήτευση του κόσμου αυξήθηκε, ανάλογα με τα προβλήματα, τα αδιέξοδα και την επίθεση που δέχεται. Μέσα στο χρόνο το ρεύμα τιμωρίας του δικομματισμού δεν έγινε οργανωμένο κίνημα ή μέτωπο. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ασχολήθηκε με όλα αυτά. Ούτε η προσυνεδριακή συζήτηση ασχολήθηκε με αυτά, ούτε η εισήγηση της πλειοψηφίας, ούτε οι ομιλίες του προέδρου. Το βασικό θέμα-στόχος του συνεδρίου ήταν η εκπομπή μηνυμάτων προς τις δυνάμεις του συστήματος, η επίδειξη υπευθυνότητας και ικανότητας διαχείρισης. Το σύστημα απαιτεί προσαρμογή και η προσαρμογή έρχεται μέσα από την υποταγή όλων (συνιστωσών, μειοψηφούντων) στον πρόεδρο Τσίπρα και στο συνετό οικονομικό επιτελείο του. Έτσι μπορεί να συνεχιστεί η οικοδόμηση ενός νέου διπολισμού, που εγκαινιάστηκε στη συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στην πλατεία Συντάγματος: Σαμαράς εναντίον Τσίπρα, Τσίπρας εναντίον Σαμαρά. Η ευρωπαϊκή παράταξη επιτρέπεται να έχει διαφορετικές εκφωνήσεις, το σύστημα έχει ανάγκη να κερδίσει χρόνο μέσα από έναν νέο δικομματισμό που αμβλύνει τις ουσιώδεις πολιτικές διαφορές, ανεξαρτήτως εμπρηστικών δηλώσεων κριτικής. Το χτύπημα στην πολυγλωσσία είναι για αφελείς ακροατές ή για διαπιστευτήρια στην απέναντι όχθη. Η πολυγλωσσία στον ΣΥΡΙΖΑ παραδοσιακά προέκυπτε από τα δεξιά, ενώ ο βασικός εκφραστής της ασάφειας του ΣΥΡΙΖΑ είναι το πρόγραμμά του και ο ίδιος ο Α. Τσίπρας με τις διαρκώς αλληλοαναιρούμενες και αντικρουόμενες θέσεις, συνθήματα και τακτικές, ανάλογα τη στιγμή, το ακροατήριο και τα μηνύματα.

Επίσης στα βασικά θέματα που έχει ερωτήματα και δυσπιστία ο λαός απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, το συνέδριο δεν προσέθεσε τίποτα: Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να καταργήσει τις μνημονιακές πολιτικές εντός ευρωζώνης; Ποια στάση μπορεί να κρατήσει η Ελλάδα στην αντιδραστική αλλαγή της ΕΕ; Τι θα κάνει με το χρέος; Με ποιες δυνάμεις και με ποιο πρόγραμμα θα κυβερνήσει; Πως θα ρίξει τις μνημονιακές κυβερνήσεις; Πώς, με ποια λεφτά και για ποια ανάπτυξη μιλάει ο ΣΥΡΙΖΑ; Όλα αυτά τα ερωτήματα συνεχίζουν και απαντιούνται με γενικολογίες και τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν ήταν αν θα διαλυθούν οι ...Ενεργοί Πολίτες του Μ. Γλέζου και αν ο πρόεδρος θα εκλέγεται από το συνέδριο. Το τελευταίο παραπέμπει στην μίμηση της Παπανδρεικής δημοκρατίας και δεν έχει καμιά σχέση με την κουλτούρα της αριστεράς. Τελικά στο συνέδριο υπήρξε πόλεμος για τις καρέκλες και επιχειρήθηκε κυρίως αν όχι αποκλειστικά η κατάκτηση ενός προφίλ κυβερνησιμότητας για τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ.

Μετάλλαξη, μετεξέλιξη και διάλυση;

Ο ΣΥΡΙΖΑ της προηγούμενης δεκαετίας, ως αριστερό μετωπικό εγχείρημα, περιέλαβε και δυνάμεις της επαναστατικής και κομμουνιστικής Αριστεράς. Οι μάχες του Άρθρου 16 και του Δεκέμβρη του 2008, είχαν πολλά να αντλήσουν από ένα ανασυνθετικό εγχείρημα οργανώσεων διαφορετικών ρευμάτων και αναφορών. Με την είσοδο της χώρας στο μνημόνιο, υπήρξαν πολλαπλές χρεοκοπίες και γεννήθηκαν κενά και πρωτοφανέρωτες μεγάλες ευκαιρίες για την αριστερά. Το κεντρικό ερώτημα στην εποχή της κρίσης είναι ποια κοινωνική τάξη και με ποια πολιτική έκφραση παίρνει την ηγεμονία και σε βάρους ποιού. Αυτό το ερώτημα δεν απαντήθηκε από το σύνολο της Αριστεράς ενώ δεν αναλήφθηκε η ευθύνη οικοδόμησης ενός μετώπου διεξόδου που θα αμφισβητούσε εφόλης της ύλης το προηγούμενο μοντέλο ανάπτυξης, που τελικά αποδείχθηκε μοντέλο χρεοκοπίας. Η Αριστερά μπήκε σε μια περίοδο όπου έπρεπε να δοθούν μεγάλες και μακροπρόθεσμες απαντήσεις για την κοινωνία, τη χώρα, το πολιτικό σύστημα, το οικονομικό και παραγωγικό πρότυπο, την καπιταλιστική κρίση. Αυτές οι απαντήσεις, στο βαθμό που δίνονταν, αναγκαστικά θα έρχονταν σε ρήξη με το θεμέλιο λίθο της ελληνικής άρχουσας τάξης που είναι ο ευρωπαϊσμός.

Ο ΣΥΡΙΖΑ με το σύνθημα της “κυβέρνησης της Αριστεράς” ακούμπησε πλατιά λαϊκά στρώματα που έψαχναν εναγωνίως την απαλλαγή από το πολιτικό σύστημα που υλοποιούσε τα μνημόνια. Εκ των πραγμάτων δημιουργήθηκε ένα πολιτικό μέτωπο που χωρούσε από αντισυστημικές μέχρι απολύτως συστημικές απόψεις, στο βαθμό που -ως άκρα- συνυπήρχαν κάτω από μια γενική αντιμνημονιακή στέγη. Η μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ σε ενιαίο κόμμα σημαίνει το τέλος ενός μετώπου ετερόκλητων και ανταγωνιστικών πολιτικών κατευθύνσεων. Η διάλυση και η ενσωμάτωση στο ενιαίο κόμμα των τάσεων και των συνιστωσών, σηματοδοτεί την ανάδειξη του ενός από τα δύο άκρα σε επίσημη ενιαία κομματική γραμμή. Σημαίνει όμως και το τέλος της δυνατότητας συνύπαρξης σε ένα τέτοιο μετωπικό εγχείρημα δυνάμεων που έχουν κομμουνιστικές και επαναστατικές αναφορές.

Στο πλαίσιο αυτό, πρώην κομμουνιστικές οργανώσεις που έχουν από καιρό απεμπολήσει τη στοιχειώδη ταυτότητα της κομμουνιστικής αριστεράς (μαζική απεύθυνση και προσπάθεια οργάνωσης των επικίνδυνων τάξεων, σύγκρουση με το σύστημα και δοκιμασίες δυαδικής εξουσίας, μετωπική συγκρότηση, σύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό, οικοδόμηση της κομμουνιστικής αριστεράς, μεταβατικό πρόγραμμα και ανάδειξη του σοσιαλισμού στην ημερήσια διάταξη), ρευστοποιούνται υπό τη συστημική πολιτική της ηγεσίας και τον κυβερνητισμό. Ο διακριτός και αναντικατάστατος ρόλος της οργάνωσης και πολιτικής του επαναστατικού μαρξισμού ως θεωρία και πρακτική που εμπλουτίζεται από την επίκαιρη πραγματικότητα, χάνεται σε ένα χυλό παπανδρεϊσμού. Άλλες δυνάμεις ήταν έτοιμες από καιρό για μια προγραμματική ενοποίηση στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και ανανεωτικής αριστεράς. Έμειναν να διαφωνούν ή να διαχωρίζονται σε μια τέτοια ενοποίηση όσοι έχουν να πουν κάτι διαφορετικό από την ηγετική ομάδα, αλλά οφείλουν να το αποδείξουν και με την πράξη τους εκτός ΣΥΡΙΖΑ και εντός κοινωνίας.

Ο απεγκλωβισμός της αριστεράς απαιτεί συγκρούσεις, πρωτοβουλίες, κοινωνική αναφορά και λαικό μέτωπο

Σε κάθε πολιτικό μέτωπο υπάρχει Αριστερά, Κέντρο και Δεξιά. Αυτή η κλασική αλήθεια ισχύει και για τον ΣΥΡΙΖΑ. Η Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη κι αν αύξησε τα εσωκομματικά ποσοστά της είδε τις τροπολογίες της να απορρίπτονται χωρίς καμιά αναζήτηση συναίνεσης. Έχει σημασία η απόρριψη, κυρίως όμως έχει σημασία ο τρόπος της απόρριψης, καθώς και η αποκρυστάλλωση ενός εγκλωβισμού. Η πλατιά βάση του ΣΥΡΙΖΑ, ζυμωμένη από τον εύκολο λαϊκισμό της ηγεσίας, συγκροτείται όλο και περισσότερο στη γραμμή να “πάρουμε την κυβέρνηση κι όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες”. Με πονηρό τρόπο αυτή η απολίτικη (και τελικά βαθιά ζημιογόνα) αντίληψη, ντύνεται από την ηγετική ομάδα με υποδείξεις προς την εξ αριστερών κριτική για το λαό που πεινάει και τους άνεργους που αυξάνονται. Σαν να είναι κάποιοι αυτόκλητοι και μοναδικοί εκπρόσωποι του εξαθλιωμένου λαού και κάποιοι άλλοι διάγουν υπερπολυτελή βίο προβληματιζόμενοι για θεωρητικά και ιδεολογικά θέματα. Στην πραγματικότητα ασκείται ασφυκτική πίεση για να πάψουν οι αριστερές διαφωνίες για να δοθούν σωστά τα διαπιστευτήρια στον προθάλαμο της κυβερνητικής εξουσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι το ακροδεξιό κήρυγμα μίσους των ΜΜΕ εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ εναλλάσσεται πολύ συχνά με πατερναλιστικές και φιλικές υποδείξεις για το δρόμο “υπευθυνοποίησης” που πρέπει να πάρει.

Σε αυτό το πλαίσιο η Αριστερή Πλατφόρμα βγαίνει εγκλωβισμένη από ένα Συνέδριο που ακόμη κι αν της έδωσε περισσότερες έδρες στην Κεντρική Επιτροπή, παγίωσε τις πολιτικές θέσεις σε μια δεξιά κατεύθυνση. Όχι, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έγινε δεξιός. Ούτε έγινε ΠΑΣΟΚ. Μπήκε όμως -με συνεδριακή απόφαση- στο κλαμπ των δυνάμεων που θα διαπραγματευτούν για μια ακόμα φορά με την τρόικα, αποφεύγοντας φυσικά τις μονομερείς ενέργειες, και αρνούμενες το ενδεχόμενο εξόδου από την Ευρωζώνη ακόμη κι όταν η τρόικα απειλήσει με τελεσίγραφο. Αυτές οι συνεδριακές θέσεις αφήνουν ελάχιστα περιθώρια αυταπατών για την δυνατότητα να αλλάξουν πριν τις εκλογές. Ο ΣΥΡΙΖΑ με αυτές τις θέσεις θα διεκδικήσει την κυβέρνηση, και με αυτές τις θέσεις θα κυβερνήσει, αν τις κερδίσει. Αν μάλιστα υποχρεωθεί να συγκυβερνήσει ως κορμός μιας ευρύτερης συγκυβέρνησης, αυτές οι θέσεις θα τεντωθούν ακόμη δεξιότερα, κάνοντας την κατάργηση των μνημονιακών πολιτικών όνειρο θερινής νυκτός.

Για να ανατραπούν οι μνημονιακές πολιτικές και τα δεσμά του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού, απαιτείται ένα ευρύ λαϊκό μέτωπο σε κατεύθυνση σύγκρουσης με το σύστημα γενικά, και με τους δανειστές και δυνάστες της χώρας ειδικότερα. Ένα λαϊκό μέτωπο – με ισχυρή επαναστατική/αντισυστημική αριστερά στο εσωτερικό του, στη βάση ενός μεταβατικού προγράμματος απελευθέρωσης από την τρόικα και το πλαίσιό της. Το υλικό για ένα τέτοιο λαϊκό μέτωπο και μια τέτοια Αριστερά, υπάρχει. Ακόμη και αν δεν υπάρχει σήμερα οργανωμενη αριστερά με αριστερή πολιτική. Πρέπει επειγόντως να αναμετρηθούμε με τους όρους συγκρότησής του.